Snooze je wel eens? Snack je te veel en sport je te weinig? Dat is een teken dat je te veel je oren laat hangen naar je reptielenbrein, wordt vaak gezegd. Diep in onze hersenen zou een oeroude kern zitten die we gemeen hebben met dieren die nog niet zo ontwikkeld zijn als wij. Die hersenkern verleidt ons telkens om toe te geven aan primitieve impulsen: het zoekt comfort en gemak en wil liever geen veranderingen.
Dat verklaart natuurlijk alles. Als ik geen zin heb om hard te lopen of liever op sociale media zit dan aan het werk te gaan, dan is dat allemaal de schuld van dat beestje in mijn hoofd. Tja, niks aan te doen. Het jammere is alleen dat deze theorie niet klopt, ondanks dat hij zelfs in veel lesboeken voor eerstejaars psychologiestudenten staat.
Wij mensen staan qua ontwikkeling niet bovenaan, maar hebben ergens in de evolutie een andere weg ingeslagen
We hebben deze misvatting te danken aan arts en neurowetenschapper Paul MacLean, die in de jaren 60 opperde dat mensen eigenlijk drie hersenen op elkaar gestapeld hebben. Onderop het oeroude hagedissenbrein, ofwel de hersenstam, die verantwoordelijk is voor bewegen en ademen. In het midden het limbisch systeem dat gevoelens onderscheidt en als verstandige toplaag de neocortex, waarmee je kan redeneren. Die zou uniek voor ons als mensen zijn om die andere twee ondergeschikte breinen onder de duim te houden.
Loodgieter
Biologisch gezien klopt er alleen niks van. Veel dieren en zelfs insecten hebben een soort limbisch systeem en een neocortex, maar ze hebben die hersendelen op een andere manier ontwikkeld. Wij mensen staan qua ontwikkeling niet bovenaan, maar hebben ergens in de evolutie een andere weg ingeslagen. Omdat dieren anders denken en doen dan wij, wil dat nog niet zeggen dat ze dommer of primitiever zijn. Het is alsof je een loodgieter een timmermansexamen laat doen en hem primitief vindt als hij zakt.
Daarnaast zijn er tegenwoordig steeds meer onderzoeken die laten zien dat we helemaal niet belast zijn met voorgeprogrammeerde emoties uit een oerbrein. In de oertijd hoefde je helemaal niet bang te zijn dat je ontslagen werd of dat je misschien iets stoms hebt gezegd op sociale media. Dat hebben we allemaal onszelf aangeleerd. Je reptielenbrein propte dus niet zojuist een saucijzenbroodje naar binnen, dat deed je gewoon zelf. Helaas.
