Toen ik studeerde en op kamers woonde, waren er veertigers die tegen me zeiden: “Geniet er maar van, de studententijd was de mooiste tijd van mijn leven.” Dat vond ik zó deprimerend. Vooral omdat ik destijds niet zo genoot. Aan het einde van de maand leefde ik op brood met knakworst en vroeg me vertwijfeld af of ik ooit dat felbegeerde diploma zou halen. Of dat ik zou blijven zitten met een studieschuld die ik nooit meer te boven zou komen. Nog steeds schrik ik weleens wakker uit een nachtmerrie waarin ik net een studiepunt tekort kom.
Geldgebrek
De grap is, jaren later zijn we deze negatieve gevoelens allemaal vergeten. Grote kans dus dat die veertigers net zoveel twijfels en geldgebrek hadden tijdens hun studie als ik. Het enige wat de tand des tijds overleeft zijn de positieve verhalen. Heel gezond ook, zo’n ‘rosy retrospection bias’ of rooskleurige terugblik-denkfout. Met plezier terugkijken op ons verleden, maakt ons een stuk gelukkiger.
Met plezier terugkijken op ons verleden, maakt ons een stuk gelukkiger
Mocht je een piekeraar zijn die maar blijft malen over negatieve gebeurtenissen uit het verleden, dan is een denkfout als de ‘rosy retrospection bias’ helemaal zo gek nog niet. Het kan je helpen om wat positiever terug te kijken. Wat dat betreft is denkfóut niet altijd een goede term.
Toch kan de ‘rosy retrospection bias’ ons ook somber maken. Zo sprak ik laatst iemand die al veertig jaar treinmachinist was. Vroeger was dat vak volgens hem fantastisch, je moest technische kennis hebben om reparaties uit te kunnen voeren en het was echt vakmanschap. Tegenwoordig waren een heleboel handelingen volautomatisch en kan technische kennis achterwege blijven. ‘Zelfs vrouwen worden tegenwoordig machinist.’ Ik bedoel maar.
Socrates
Wanneer je het verleden enorm ophemelt, dan steekt het heden daar maar schril bij af. Declinisme wordt dat genoemd: je hebt het gevoel dat niet alleen je baan, maar de hele wereld rap achteruit holt. Maar declinisme blijkt van alle tijden. De Griekse filosoof Socrates verzuchtte 2500 jaar geleden al: ,,Onze jeugd heeft tegenwoordig slechte manieren, minachting voor het gezag en geen eerbied voor ouderen.” En zo blijkt een rooskleurige blik op het verleden een tweezijdig zwaard. Je kijkt blij terug op het verleden, ook al ging dat niet altijd over rozen. Maar krijgt er – onterecht – een pessimistischer blik op het heden voor terug.
Deze column verscheen eerder in AD
