Terwijl ik in de hal haastig mijn gympen verwissel voor veiligheidsschoenen met stalen neuzen, strekt portier Karel zijn arm door het toegangshek naar de fabriek. ,,Geef maar vast je pasje, dan klok ik je in.’’ Superaardig van hem. Als mijn bus vertraging heeft, ben ik nét te laat om in te klokken voor 7.00 uur en daarmee gaat er meteen een kwartier van mijn loon af. Ik ben net afgestudeerd en druk aan het solliciteren, maar moet ook eten. Dus pak ik elk baantje dat ik pakken kan en dat is vaak ongeschoold fabriekswerk: dozen scheuren, handleidingen vouwen of stickertjes plakken.
Het werk is niet lastig, de omstandigheden wel. De klok is heilig. Je krijgt een kwartiertje om koffie te drinken, maar voordat dat bakkie troost op drinktemperatuur is, gaat de zoemer alweer. Het voelt vaak onrechtvaardig. Hoe anders gaat het eraan toe op een gemiddeld kantoor. Even een boodschapje doen onder werktijd, of eindeloos klagen bij het koffieapparaat dat je het druk hebt: prima. Als je aan het einde van de week je werk maar af hebt.
Achter de broek aangezeten
Mijn fabrieksteamleider legt me het verschil geduldig uit. ‘Dit soort mensen’ kunnen nou eenmaal niet met die vrijheid omgaan, meent hij. Ze moeten inklokken en achter de broek aangezeten worden, anders doen ze gewoon niks. Dit sluit aan bij economische theorieën die claimen dat medewerkers van zichzelf lui zijn en dat de leidinggevende ze de hele tijd in de gaten moet houden. Misschien was dat in die fabriek ook zo, omdat het werk zo saai en doelloos was. Wie is gemotiveerd om de hele dag doosjes te vouwen? Door mensen te controleren en in te laten klokken, weet je dat ze aan het werk gaan. Laatkomers en treuzelaars worden gekort op hun loon en kunnen hun baan verliezen.
Mensen gaan precies het gedrag vertonen wat van hen wordt verwacht
Toch kleven er nadelen aan deze aanpak. Het kan leiden tot een self-fulfilling prophecy: mensen gaan precies het gedrag vertonen wat van hen wordt verwacht. Waarom je best doen als je leidinggevende je toch wantrouwt? Uit talloze onderzoeken op scholen en in bedrijven blijkt dat mensen beter presteren als hun docenten of leidinggevenden juist hoge verwachtingen van ze hebben. Wil jij je ontwikkelen of mooie resultaten boeken? Zoek dan een leidinggevende die alle vertrouwen in je heeft.
Deze column verscheen eerder in AD
