Maak je een afspraak met me, dan ben ik er op tijd. (Of niet, maar dan ligt dat niet aan mij, maar aan de situatie. Maar dat is weer een andere denkfout.)
Toch zit ik vaak in een uitgestorven vergaderzaal vertwijfeld naar de klok te staren en pluis ik wanhopig mijn agenda na of de afspraak misschien is verzet. Mijn collega’s zijn namelijk steevast (veel) te laat. En dan heb ik het nog niet over de afspraken die – ‘sorry sorry’ – straal vergeten worden.
Zonde van het geld, tel al die personeelskosten maar eens op van mensen die zitten te wachten op die laatkomers. En dat maal misschien wel tientallen vergaderingen per week.
Boetes
Door een geldprijs op sociaal gedrag te zetten, is op tijd komen een kille rekensom
Hoe los je dit op? Als nuchtere manager zou je kunnen overwegen om laatkomers een boete te laten betalen. Elke keer dat je te laat bent, gaat er vijf euro van je salaris. En dat is nog coulant.
Nooit doen, zeggen gedragseconomen. Want door een geldprijs op sociaal gedrag te zetten, is op tijd komen ineens geen kwestie meer van fatsoen, maar een kille rekensom. Een laatkomer kan beredeneren: Ach, ik ben nou eenmaal een laatkomer, dus er gaat 100 euro van mijn salaris, maar dat heb ik er wel voor over. Kun je niet eens meer boos worden als zo iemand rijkelijk laat aanschuift. ‘Wat is het probleem? Ik betaal er toch voor?’ Marktnormen nemen dan de sociale normen over.
Eenzelfde denkwijze hebben mensen die boetes krijgen voor te hard rijden of door rood rijden. Ze zien dit gewoon als noodzakelijke kosten die bij hun rijstijl horen. Terwijl het ook gewoon niet zo ‘netjes’ is om gevaarlijke verkeerssituaties te creëren.
Sociale norm
De crux zit hem dus in het veranderen van de sociale norm. Ik heb wel eens ergens gewerkt waar een collega op een dag gewoon besloot dat iedereen bij haar afspraken op tijd moest zijn. Kwam je te laat, dan kreeg je dat te horen. Ook ik heb wel eens een flinke uitbrander van haar gehad. Erg oneerlijk, want het was natuurlijk niet mijn schuld, maar het lag aan een andere vergadering die uitliep. Maar toch zorgde ik ervoor dat het niet nog een keer gebeurde. Net als mijn collega’s. Opgelost in één bedrijf, nu nog doorvoeren in heel Nederland.
