Ik weet niet waarom, maar de laatste tijd ben ik stikchagrijnig. Door de lockdown of het sombere weer; geen idee. Maar ik weet wel dat alles de schuld is van mijn vriend. Of ik nou vergeet boter te kopen, een deadline mis of mijn beschuit doormidden breekt en op de grond valt: ik weet het altijd zo te draaien dat het niet aan mij ligt.
Ik ben niet de enige. Ook anderen die ik spreek foeteren op partner, kinderen of desnoods de kat. En er zijn verschillende redenen voor. Je raakt er ten eerste je eigen ongemak en frustratie mee kwijt. De perfecte uitlaatklep voor mensen die graag mooi weer spelen, zogenaamd nooit boos zijn en hun gevoelens opkroppen, zoals ik.
Gevoel van controle
Iemand anders de schuld geven geeft je bovendien een gevoel van controle. Jij hoeft niks te veranderen, jij hebt niks verkeerd gedaan, jij bent oké. Sterker nog, je bent eigenlijk het slachtoffer. Geen enkele reden om kritisch naar je eigen gedrag te kijken.
Het is allemaal de schuld – nee, maar echt – van de zogeheten self-serving bias. Goede dingen hebben we zelf veroorzaakt, slechte dingen komen door anderen of de omstandigheden. Dat je te laat was voor die zoom-meeting kwam doordat die stomme computer natuurlijk weer allemaal updates moest draaien. Het is in feite een lieve denkfout, die ons wil beschermen.
Goede dingen hebben we zelf veroorzaakt, slechte dingen komen door anderen of de omstandigheden
Hele organisaties kunnen lijden aan een schuldcultuur. Het trekt van boven naar onderen en is superbesmettelijk, ontdekte hoogleraar management Nathaniel Fast. Als je leidinggevende graag met zijn vingertje wijst, doe jij dat ook sneller. Voor je het weet heb je een organisatie waarin iedereen zijn straatje schoonveegt en hele dossiers opbouwt om collega’s om hun oren te slaan. Gezellig? Niet bepaald. En ook nog eens contraproductief. Organisaties met een zondebokcultuur presteren slechter, omdat niemand risico durft te nemen om iets nieuws te doen.
Faalfeestje
Fast ontdekte ook dat je het beschuldigingsvirus kan stoppen. Mensen die zich zeker voelen van zichzelf raken niet besmet. Zij trekken geen muur van beschuldigen op om hun eigenwaarde te beschermen. Zijn conclusie: werk aan je zelfvertrouwen en geef het goede voorbeeld. En bedenk dat er zonder fouten geen vooruitgang is. Waarom niet een faalfeestje geven om te vieren hoeveel leermomenten er deze maand waren?
