‘Ken je ook het boek De Zwarte Zwaan van Nassim Nicholas Taleb?’, vraagt een keurige heer op leeftijd na mijn lezing over denkfouten. De afgelopen anderhalf uur heeft hij een beetje achterovergeleund met zijn armen over elkaar gevouwen naar mijn verhaal zitten luisteren. Niks van wat ik vertel lijkt nieuw voor hem. En nu komt hij ook nog even langs om mij te vertellen welke boeken ik vergat te lezen.
Tenminste, dat gevoel heb ik. Want nee, ik heb dat boek niet gelezen. Het staat op mijn alsmaar uitdijende leeslijst met boeken over denkfouten. Hoeveel ik ook lees, het lijkt nooit genoeg. Terwijl het zweet me uitbreekt klamp ik me inwendig stevig vast aan de randen van een denkbeeldige mand: bang om er doorheen te vallen.
De nadruk op scoren
Een troost: ik ben niet de enige die prima werk levert, maar toch bang is om ontmaskerd te worden. Hoeveel mensen precies aan dit impostor syndrome of bedriegerssyndroom lijden is niet precies bekend. Maar zeker is dat ik heel wat van dit soort types in mijn omgeving heb. Niet vreemd ook, in onze maatschappij draait alles om presteren en uitblinken. Het is niet gauw goed. Ben je een beetje onzeker of opgevoed door ouders die veel nadruk legden op scoren, dan ben je hier waarschijnlijk gevoeliger voor. Man of vrouw, hoog- of laagopgeleid; dat maakt allemaal niet zoveel uit.
Ik ben niet de enige die prima werk levert, maar toch bang is om ontmaskerd te worden
Het heeft te maken met het Dunning-Kruger-effect waar ik eerder over schreef: wie weinig weet, is zelfverzekerd over zijn kunnen. Maar wanneer je veel weet over je vak, dan weet je ook precies wat je nog niet kan. En vergeet je simpelweg dat je veel meer weet dan gemiddeld.
Hoe kom je nou van dat rotgevoel af? Sommige mensen leggen de lat heel hoog: als ze nog veel beter worden, dan kunnen ze niet door de mand vallen. Maar wanneer is het genoeg? Een andere optie is vermijden: gewoon niet meer willen presteren, dan kan het ook niet misgaan. Allebei niet zo’n lekkere oplossing.
Ik probeer tegenwoordig beter naar complimenten te luisteren. Anderen weten blijkbaar veel beter wat je allemaal kan en weet. Fijne mails van lezers en opdrachtgevers bewaar ik zorgvuldig. Zo kan ik ze lezen als ik mezelf weer eens afvraag of ik wel geschikt ben voor mijn werk.
