Mijn moeder zei wel eens: ‘Ons Chantal, die kijkt dwars door je heen!’ Daar keek ik dan heel gegeneerd bij, zoals ook volwassen kinderen dat kunnen doen. Want het was natuurlijk niet waar. Een studie psychologie maakte me geen helderziende en ook voor mij is het vaak een raadsel waarom mensen doen wat ze doen. Hoe meer ik weet van het menselijk brein en gedrag, hoe meer ik besef dat we oneindig veel complexer zijn dan ik dacht.
Toch denken we allemaal wel eens dat we gedachten kunnen lezen. Zie je wel, denken we als iemand afwezig reageert op onze pogingen om een gesprekje aan te knopen: hij mag me niet. Of iemand kijkt wat zuur en hup: je denkt meteen dat die ander vindt dat je er niet uit ziet. En dat je partner of kind niet de moeite heeft gedaan om de afwas op te ruimen, is volgens jou omdat het hun niks kan schelen hoe jij je voelt.
Gedachtenpatroon
Misschien heb je gelijk. Maar misschien ook niet. Volgens David Burns, een van de grondleggers van cognitieve therapie, zijn het niet gebeurtenissen, maar onze gedachten erover die ervoor zorgen dat we ons slecht voelen. Het is een vorm van cognitieve vertekening: een gedachtenpatroon dat niet klopt en dat schadelijk kan zijn voor ons zelfbeeld. Iedereen heeft ze wel eens. Ook niet zo raar als je weet dat het brein zuinig is op energie. Het trekt snelle conclusies uit zo min mogelijk informatie en is ook nog eens extra alert op negatieve signalen.
Lief bedoeld. Zulke gedachten beschermen je voor afwijzing. Maar tegelijkertijd voel je je er naar door en zie je niet dat de vork anders in de steel zit. Okay, iemand reageert niet zo leuk als je had gehoopt, maar kan het ook door iets anders komen? Misschien heeft iemand net een vervelend telefoontje gehad en heeft zijn reactie helemaal niks te maken met jou.
Vandaar ook dat veel coaches aanraden om vooral vaak de afkorting ‘nivea’ te gebruiken in sociale situaties: Niet Invullen Voor Een Ander. Bekruipt zo’n nare gedachte je, bekijk hem dan eens van een afstandje. Wat zijn feiten en wat hebben je gedachten voor je ingevuld? Iemand reageert afwezig: feit. Hij vindt me oninteressant: invulling.
Deze column verscheen eerder in AD
