Jarenlang had ik de quote ‘Als je het niet simpel kunt uitleggen, begrijp je het niet goed genoeg’ van Albert Einstein boven mijn werkplek hangen. Tot ik hoorde dat de beste man dit nooit heeft gezegd. Sindsdien ben in geïntrigeerd door deze nepuitspraken en dat komt goed uit, want internet staat nokkievol met quotes die nooit gezegd zijn. Ook ik maakte me schuldig aan de verspreiding ervan. Laatst werd ik door slimme lezers erop gewezen dat de beroemde quote van Pippi Langkous – ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’ – waarover ik schreef, ook nooit door haar gezegd is.
Waarom bestaan er zoveel verkeerde quotes? Allereerst klinken ze vaak beter: ‘Me Tarzan, you Jane’, ‘Beam me up, Scotty’ of Play it again, Sam’ zijn nooit letterlijk gezegd in de film, maar ze geven de kern goed weer. Mensen praten in het echt vaak ook vreselijk wollig. Zo stak spiritueel leider Gandhi ooit een heel lang verhaal af over verandering. Gaap. Dat vertaalt iemand anders dan maar in: ‘Wees de verandering die je in de wereld wilt zien.’ Kijk, dat is te behappen.
Cognitief gemak heet dit, als iets makkelijk klinkt en past bij wat we toch al dachten, dan vinden we het veel overtuigender en beter te onthouden. Wil je een klinkende quote maken, hou het dan simpel.
Pakkender met een bekende naam
Plak daarnaast de naam van een autoriteit erbij, dat maakt de quote nog pakkender. In Amerika wordt de naam beroemde schrijver en humorist Mark Twain zo ongeveer onder elke grapje geplakt, zoals bij ‘Telkens wanneer ik de drang voel om te sporten, ga ik liggen totdat het weggaat’ of ‘Wagners muziek is beter dan het klinkt’. Niet van Twain, maar hee: hij zou het gezegd kunnen hebben.
Is het erg als quotes niet kloppen? Toch wel. Zo wordt de uitspraak ‘Laat ze cake (brioche) eten’ gekoppeld aan Marie Antoinette, koningin van Frankrijk. Ze zou dit gezegd hebben tijdens de hongersnood in 1789, toen haar volk geen brood meer had. In werkelijkheid schreef filosoof Rousseau deze uitspraak 10 jaar voor haar geboorte op, maar toch is de quote voor altijd aan haar blijven kleven. Kortom: het is altijd een goede gewoonte om informatie eerst te checken voor je het verspreidt.
