Waarom gaan we eigenlijk op vakantie? Als je erover nadenkt is reizen vooral een verzameling nare ervaringen. Ga maar na: inpakstress, de saaie reis waarbij je trombosebenen riskeert met lawaaiige anderen in je persoonlijke ruimte. Slepen met koffers, uren in de rij voor toeristische trekpleisters om ook die ene selfie te maken die iedereen daar maakt. Ontdekken dat het gratis mandje brood tóch op de rekening staat.
Gespleten persoonlijkheid
Toch is dit niet het verhaal dat we ons herinneren bij terugkomst. Totaal niet zelfs. De vakantie was altijd zálig, het eten véél lekkerder daar en de mensen zó vriendelijk. Er zit vaak zelfs zo’n groot verschil tussen hoe je de vakantie – en je hele leven eigenlijk – ervaart en hoe je erop terugkijkt, dat psycholoog Daniel Kahneman vindt dat we massaal last hebben van een soort gespleten persoonlijkheid. Hij bedacht dat we twee zelven hebben: een ervarende zelf en een terugblikkende zelf, en die zijn het lang niet altijd met elkaar eens.
De vakantie was altijd zálig, het eten véél lekkerder daar en de mensen zó vriendelijk
De ervarende zelf beleeft het moment. In 2009 vroeg Kahneman met zijn team aan duizend vrouwen om gedurende de dag meermaals aan te geven hoeveel plezier ze op dat moment hadden. Gemiddeld vonden Amerikaanse vrouwen 19 procent van de dag onplezierig. Zoals verwacht vonden ze met vrienden zijn en televisiekijken maar 12 procent van de tijd onplezierig. Forenzen vonden ze 29 procent van de tijd onplezierig, werk 27 procent van de tijd en voor kinderen zorgen 24 procent van de tijd.
Spuitluiers
Toch zullen de meeste mensen vinden dat ze erg blij worden van kinderen krijgen en carrière maken. Allemaal de schuld van de terugblikkende zelf. Meestal is deze aan de winnende hand. In de jacht op mooie herinneringen sleept hij de ervarende zelf door pittige vergaderingen, vroege ochtenden in de file en doorwaakte nachten met spuitluiers. De ervarende zelf ondergaat dit allemaal lijdzaam en achteraf zal de terugblikkende zelf zoete broodjes bakken.
Hoe aardig ben jij eigenlijk voor je ervarende zelf? Wil je nu genieten of jaag je liever mooie herinneringen voor later na? Kahneman bedacht het volgende gedachte-experiment: stel je voor dat na afloop van je vakantie alle foto’s worden vernietigd en je geheugen gewist. Je bent dus op reis geweest, maar je hebt daar geen enkele herinnering aan. Zou je dan nog steeds gaan?
Deze column verscheen eerder in AD
Meer weten over denkfouten (op het werk)? Ik schreef er een boek over: Ons feilbare denken op het werk
