‘Kan het wat mínder vlot geschreven?’, las ik in mijn mail. Ik had wetenschappers geholpen met een artikel over hun nieuwste project en had mijn best gedaan om het voor leken zo helder mogelijk uit te leggen. Iets te helder, vonden ze, want nu kwam het allemaal iets te simpel op hen over. In de bijlage hadden ze suggesties gedaan om de zinnen weer passief te maken (‘onderzoek werd uitgevoerd aan de hand van vragenlijsten’) en ook ambtelijke taal zetten ze stilletjes terug (‘tevens’ in plaats van ‘ook’).
Op zich snapte ik waar de wetenschappers bang voor waren. Ze wilden niet anders klinken dan hun beroepsgenoten en als je hun onderzoek uitlegt in klare taal klinkt het ineens – tja – begrijpelijk. Alsof hun jarenlange onderzoek eenvoudig was. Sommige mensen zijn huiverig voor het ‘vertalen’ van moeilijke materie naar normale-mensen-taal. Vooral als je het vervolgens jip-en-janneke-taal noemt, dan lijkt het net alsof het voor kleuters bedoeld is. Een belediging voor de lezer en de afzender.
Cognitief gemak
Maar als je verstandig en overtuigend wil overkomen, dan helpt ingewikkelde taal je niet. Integendeel, zo bewees Amerikaanse hoogleraar psychologie Daniel M. Oppenheimer. Hij liet in vijf onderzoeken studenten stukken tekst lezen. Sommige teksten waren goed leesbaar, met normale taal. Andere waren onnodig ingewikkeld gemaakt, met lange woorden. Je zou denken dat het knap is om zulke lastige woorden te gebruiken, maar de studenten waren niet onder de indruk. Ze vonden de schrijvers van de makkelijke teksten intelligenter en meer zelfverzekerd.
Als je verstandig en overtuigend wil overkomen, dan helpt ingewikkelde taal je niet. Integendeel
Het heeft allemaal te maken met ‘cognitief gemak’. Je hersenen doen het liefst zoveel mogelijk op de automatische piloot en een vlotte tekst helpt ze daarbij. Het brein hoeft zich niet te veel in te spannen en je voelt je optimistisch en op je gemak. Lezen we lastige woorden of een tekst in een moeilijk leesbaar lettertype, dan moet ons brein zich actiever gaan inzetten. We worden dan sceptischer en minder goed van vertrouwen.
Gewoon normale woorden schrijven dus, vooral als je wil dat je lezers ook nog iets oppikken van wat je probeert te vertellen. Moet je een advies schrijven of iets ingewikkelds uitleggen aan een ander? Stel je dan voor dat je het aan een buurman of familielid uitlegt. Praat je dan ook zo?
