Bedenkers van raadsels maken vaak dankbaar gebruik van onze denkfouten. Zo las ik laatst een raadsel uit 1962 waar ik niet uitkwam. Het gaat zo:
Een vader en zijn zoon krijgen een vreselijk auto-ongeluk. De vader sterft ter plekke, zijn zoon wordt met loeiende sirenes naar het ziekenhuis vervoerd. Hij wordt de operatiekamer ingereden en de chirurg zegt: ik kan hem niet opereren, hij is mijn zoon! Hoe kan dit?
Droom
Heb je een idee? Veel mensen hebben er moeite mee. Psychologen waren benieuwd hoeveel mensen dit raadsel konden oplossen. Sommigen hadden interessante oplossingen, zoals dat de chirurg misschien de stiefvader van de jongen was of dat de jongen twee vaders had. Of nog creatiever: dat de chirurg gewoon in de war was of dat alles een droom bleek. Slechts 15 procent kwam op het werkelijke antwoord, namelijk dat de chirurg zijn moeder is.
Had je dit goed? Ik niet en dat vind ik erg. De overheidscampagne ‘een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’ is mijn motto en ik schreeuw moord en brand als ik niet mee mag op ‘mannenweekend’ in mijn vriendengroep. Maar zelfs ik, met al mijn gelijkheidsidealen, kan niet eens bedenken dat een chirurg ook een vrouw kan zijn.
Had je dit goed? Ik niet en dat vind ik erg
Ik lijd, net als iedereen, aan de ‘onbewuste bias’ en meer specifiek de ‘geslachtsbias’. Om onze complexe wereld snel te kunnen snappen, gebruiken we zogeheten schema’s: een tafel is bruin, van hout en heeft vier poten. Wanneer je met losse veters loopt, struikel je en beneden de rivieren bestel je ‘een frietje saté’ en geen ‘patat pindasaus’.
Ongewenste schema’s
Handig, maar blijkbaar zitten we soms onbewust opgescheept met ongewenste schema’s, zoals dat alle vrouwen thuis voor de kinderen zorgen en alle chirurgen man zijn. En die schema’s zijn me een partijtje hardnekkig. Zelfs als je je hele leven lang ervaringen hebt opgedaan met huisvaders en vrouwelijke dokters. Door de onbewuste bias gaan we ons per ongeluk toch afvragen hoe de nieuwe Vlaamse premier voor haar kinderen gaat zorgen en vraag ik aan een collega of haar man ‘op de kinderen pást’.
Geeft niks, zolang we met z’n allen weten dat een chirurg ook een vrouw kan zijn, dan kunnen deze schema’s langzaam veranderen. Tot die tijd moeten we bewust blijven nadenken over onze onbewuste bias.
Deze column verscheen eerder in AD
